Thanh long là một trong những loại cây ăn quả chủ lực, mang lại giá trị kinh tế cao và tiềm năng xuất khẩu lớn. Tuy nhiên, để canh tác thành công và đạt năng suất tối ưu, bà con nông dân và kỹ thuật viên cần trang bị kiến thức vững chắc về quy trình trồng và chăm sóc. Bài viết này sẽ cung cấp một hướng dẫn toàn diện, dễ áp dụng, từ khâu chuẩn bị ban đầu đến khi thu hoạch. 

Đặc điểm sinh học của cây thanh long

Việc hiểu rõ đặc tính của cây là bước đầu tiên để canh tác hiệu quả. Cây thanh long (thuộc họ Xương rồng) có những đặc điểm sinh học đáng chú ý sau:

• Nguồn gốc và khả năng thích nghi: Cây có nguồn gốc từ các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, do đó có khả năng chịu hạn rất tốt. Tuy nhiên, cây không chịu được ngập úng, bộ rễ sẽ bị thối nếu đất trồng thoát nước kém.
• Thân và cành: Thân cây thuộc dạng bò lan, có màu xanh. Cành có 3 cạnh dẹt, trên các cạnh có nhiều mắt gai nhỏ. Cành trưởng thành có thể dài từ 80 cm đến 120 cm.
• Bộ rễ: Cây có hai loại rễ chính là rễ địa sinh (rễ chính dưới đất) và rễ khí sinh (rễ phụ mọc ra từ thân, bám vào trụ). Các rễ khí sinh mọc gần mặt đất có thể phát triển thành rễ địa sinh, giúp cây hút thêm nước và dinh dưỡng.
• Hoa: Hoa thanh long là hoa lưỡng tính, tự thụ phấn, có kích thước lớn và nở về đêm, tỏa mùi hương dịu nhẹ. Quá trình từ khi hoa nở đến thụ phấn thường kéo dài khoảng 3-5 ngày.
• Thời gian cho trái: Nếu được chăm sóc tốt, cây có thể bắt đầu cho trái sau khoảng 2-3 năm kể từ khi trồng.

Các giống thanh long phổ biến tại Việt Nam

Trên thị trường hiện nay có nhiều giống thanh long khác nhau, nhưng phổ biến và được trồng rộng rãi nhất là ba giống chính:

1. Thanh long ruột trắng, vỏ đỏ: Đây là giống truyền thống và phổ biến nhất, thích hợp trồng ở những vùng có cường độ ánh sáng cao như các tỉnh Nam Trung Bộ (Bình Thuận) và Nam Bộ. Giống này có vị ngọt thanh, dễ trồng và chăm sóc.
2. Thanh long ruột đỏ: Giống này được phát triển sau, có màu sắc bắt mắt, vị ngọt đậm hơn và hàm lượng dinh dưỡng cao hơn. Giống ruột đỏ đòi hỏi yêu cầu dinh dưỡng cao hơn so với giống ruột trắng để đạt được màu sắc và chất lượng tốt nhất.
3. Thanh long ruột hồng (ruột tím hồng): Là giống lai tạo, kết hợp ưu điểm của hai giống trên. Giống này cũng được trồng rộng rãi ở các tỉnh như Tiền Giang, Long An và Bình Thuận, và có yêu cầu kỹ thuật chăm sóc tương tự giống ruột đỏ.

Lựa chọn thời vụ và chuẩn bị đất trồng

Thời vụ trồng

Việc chọn thời vụ trồng phù hợp giúp cây con phát triển thuận lợi và giảm công chăm sóc ban đầu.

• Đối với vùng chủ động tưới tiêu: Thời điểm lý tưởng nhất là từ tháng 10 đến tháng 11 dương lịch. Lúc này, bà con có thể tận dụng nguồn hom giống dồi dào sau đợt tỉa cành, đồng thời độ ẩm đất cuối mùa mưa rất thuận lợi cho cây bén rễ mà không lo ngập úng ở vùng đất thấp.
• Đối với vùng thiếu nước tưới: Nên trồng vào đầu mùa mưa (khoảng tháng 4 - 5 dương lịch). Độ ẩm tự nhiên sẽ giúp cây con phát triển trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, cần có kế hoạch giâm hom từ trước vì thời điểm này thường trùng với vụ thu hoạch, nguồn hom có thể khan hiếm.

Chuẩn bị đất

Đất trồng là yếu tố quyết định đến sự sinh trưởng của cây. Cần xử lý đất kỹ lưỡng trước khi trồng.

• Cải tạo đất: Đối với các vùng đất bạc màu, đất đồi dốc (như Bình Thuận, Đồng Nai), cần ưu tiên bón lót một lượng lớn phân hữu cơ (phân chuồng đã ủ hoai mục, phân compost) để cải tạo cấu trúc đất, tăng độ phì nhiêu và khả năng giữ ẩm.
• Lên liếp (vùng đất trũng): Ở những khu vực đất trũng, dễ ngập úng hoặc nhiễm phèn (như Tiền Giang, Long An), bắt buộc phải lên liếp. Mặt liếp cần cao hơn mặt ruộng ít nhất 40-50cm để đảm bảo gốc cây luôn khô ráo trong mùa mưa lũ. Kết hợp rửa phèn bằng cách tưới và tiêu nước nhiều lần.
• Làm cỏ và xử lý mầm bệnh: Trước khi trồng, cần cày xới đất sâu, phơi ải để tiêu diệt mầm bệnh và cỏ dại. Việc này giúp giảm đáng kể chi phí và công sức làm cỏ sau này.

Kỹ thuật chọn hom giống và làm trụ

Chọn hom giống (cành giâm)

Trồng bằng hom là phương pháp nhân giống phổ biến và hiệu quả nhất cho cây thanh long. Hom giống chất lượng cần đáp ứng các tiêu chuẩn sau:

• Tuổi cành: Chọn cành từ 1-2 năm tuổi, là những cành đã cho quả ở vụ trước để đảm bảo khả năng sinh sản tốt.
• Kích thước: Chiều dài hom lý tưởng từ 40-50cm.
• Đặc điểm hình thái: Hom phải mập mạp, có màu xanh đậm, vỏ cứng, không bị sâu bệnh hay tổn thương cơ học. Các mắt chùm gai phải to, mẩy, có từ 3-5 gai, cho thấy khả năng nảy chồi mạnh.

Xử lý hom trước khi giâm: Dùng dao sắc gọt vát phần gốc hom, loại bỏ phần thịt vỏ và chỉ để lại phần lõi gỗ dài khoảng 2-3cm. Nhúng gốc hom vào dung dịch thuốc trừ nấm để phòng bệnh thối gốc. Sau đó, cắm hom vào bầu đất hoặc liếp giâm khô ráo, thoáng gió. Khoảng 10-15 ngày sau, hom sẽ ra rễ và có thể đem đi trồng.

Chuẩn bị trụ trồng

Thanh long cần trụ để bám và leo lên. Trụ trồng kiên cố là một khoản đầu tư dài hạn.

• Vật liệu: Trụ bê tông cốt thép là lựa chọn bền và phổ biến nhất. Kích thước khuyến nghị là 11x11cm hoặc 12x12cm, dài khoảng 2,5-2,8m.
• Cách chôn trụ: Chôn trụ sâu xuống đất khoảng 0,5-0,7m, đảm bảo phần trụ nổi trên mặt đất cao khoảng 1,8-2m. Độ cao này thuận tiện cho việc chăm sóc, thu hoạch và giúp cành không chạm đất khi trưởng thành. Trên đầu trụ cần gắn thêm một khung sắt hoặc vài thanh sắt ngang để tạo tán cho cành thanh long buông xuống.
• Mật độ: Mật độ trồng phổ biến là khoảng 1.100 trụ/ha, tương ứng với khoảng cách trồng 3m x 3m. Chôn trụ cần được thực hiện trước khi trồng ít nhất 1 tháng để trụ ổn định trong đất.

Hướng dẫn kỹ thuật trồng thanh long chi tiết

Sau khi đã chuẩn bị xong đất, trụ và hom giống, tiến hành trồng theo các bước sau:

1. Đào hố và bón lót: Quanh gốc mỗi trụ, đào hố trồng sâu 15-20cm. Bón lót vào mỗi hố khoảng 10-15kg phân chuồng hoai mục và 0,5kg Super Lân, trộn đều với đất.
2. Cách đặt hom: Đặt 3-4 hom giống xung quanh một trụ. Áp phần mặt phẳng của hom vào trụ để rễ khí sinh dễ dàng bám vào. Tuy nhiên, không nên áp quá sát vì trụ bê tông hấp thụ nhiệt mạnh vào ban ngày có thể làm hỏng hom. Đặt hom sâu xuống đất khoảng 3-5cm.
3. Cố định hom: Dùng dây mềm (dây vải, dây nilon) buộc nhẹ nhàng các hom vào trụ để tránh bị gió lay làm lung lay gốc khi cây chưa ra rễ bám.
4. Tủ gốc và tưới nước: Sau khi trồng, dùng rơm rạ, cỏ khô hoặc xơ dừa tủ một lớp mỏng quanh gốc để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại. Tưới nước nhẹ nhàng đủ ẩm cho đất.

Quy trình chăm sóc cây thanh long định kỳ

Tưới nước

Dù là cây chịu hạn, thanh long vẫn cần đủ nước để sinh trưởng tốt và cho năng suất cao, đặc biệt trong giai đoạn ra hoa và nuôi quả. Cần duy trì độ ẩm đất ổn định, tưới khoảng 5-7 ngày/lần trong mùa khô. Tránh để cây bị khô héo kéo dài vì sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh lý.

Tỉa cành, tạo tán

Đây là kỹ thuật cực kỳ quan trọng, quyết định đến năng suất và tuổi thọ của vườn cây. Có ba hình thức tỉa cành chính:

• Tỉa lựa (tỉa định hình): Thực hiện thường xuyên trong suốt quá trình sinh trưởng. Mục tiêu là loại bỏ những cành bị sâu bệnh, cành ốm yếu, cành mọc chen chúc, khuất trong tán. Chỉ để lại những cành khỏe mạnh, mập mạp. Nguyên tắc chung là từ một cành mẹ chỉ nên để lại 1-2 cành con khỏe nhất.
• Tỉa sửa cành (tỉa trong giai đoạn nuôi trái): Khi cây đang nuôi trái, nó vẫn tiếp tục ra cành non. Cần cắt bỏ hết các cành non này để cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả, giúp quả to, ngọt và đồng đều.
• Tỉa đau (tỉa trẻ hóa): Sau mỗi đợt thu hoạch rộ, tiến hành một đợt tỉa cành mạnh tay. Cắt bỏ khoảng 2/3 số cành già, cành đã cho quả nhiều lứa, cành sâu bệnh. Việc này giúp vườn cây thông thoáng, giảm áp lực sâu bệnh và kích thích cây ra đợt cành mới khỏe mạnh, sung sức cho vụ sau.

Kỹ thuật bón phân cho thanh long theo từng giai đoạn

Giai đoạn kiến thiết cơ bản (Từ khi trồng đến 2 năm tuổi)

• Năm thứ nhất: Ngoài phân bón lót, sau khi trồng 6 tháng, bón thúc thêm 10-15 kg phân hữu cơ hoai mục + 0,5 kg Super Lân cho mỗi trụ. Hàng tháng, bón định kỳ phân hóa học với liều lượng khoảng 50g Urê + 100g NPK (tỷ lệ 20-20-15)/trụ.
• Năm thứ hai: Tăng lượng phân hữu cơ lên 20kg/trụ, bón 2 lần vào đầu và cuối mùa mưa. Phân hóa học tăng lên 100g Urê + 200g NPK 20-20-15/trụ, bón định kỳ hàng tháng.

Giai đoạn kinh doanh (Từ năm thứ 3 trở đi)

Giai đoạn này cây cần rất nhiều dinh dưỡng để vừa nuôi cành, vừa nuôi quả.

• Phân hữu cơ: Duy trì bón 2 lần/năm vào đầu và cuối mùa mưa, với liều lượng 30kg phân hữu cơ hoai mục + 0,5kg Super Lân/trụ.
• Phân hóa học: Chia thành nhiều lần bón tùy thuộc vào giai đoạn sinh trưởng của cây:
  • Trước khi xử lý ra hoa: Bón phân có hàm lượng Lân và Kali cao (ví dụ NPK 1:2:2) để kích thích cây tạo mầm hoa.
  • Giai đoạn nuôi nụ và hoa: Bón NPK cân bằng, có thể bổ sung thêm vi lượng.
  • Giai đoạn nuôi quả: Bón phân có hàm lượng Đạm và Kali cao hơn để giúp quả lớn nhanh, tăng độ ngọt và màu sắc đẹp.

Biện pháp phòng trừ sâu bệnh hại thường gặp

• Côn trùng gây hại:
  • Kiến lửa: Gây hại bằng cách tha rệp sáp lên cành non và nụ hoa. Có thể dùng bẫy sinh học hoặc các loại thuốc đặc trị để diệt kiến tại gốc.
  • Ruồi vàng: Đục quả gây thối rụng, làm giảm nghiêm trọng giá trị thương phẩm. Sử dụng bẫy dẫn dụ protein để tiêu diệt ruồi đực, cắt đứt vòng sinh sản. Khi phát hiện quả bị hại, phun các loại thuốc có hoạt chất sinh học để diệt ấu trùng.
  • Bọ xít: Chích hút nhựa cây làm cành và quả non bị héo. Thường xuyên kiểm tra vườn và phun thuốc trừ sâu khi mật độ bọ xít cao.
• Bệnh hại:
  • Bệnh thối cành, thối ngọn: Do nấm gây ra, thường phát triển mạnh trong điều kiện ẩm độ cao. Cần tỉa cành thông thoáng, phun phòng bằng các loại thuốc gốc đồng hoặc hoạt chất đặc trị nấm khi thời tiết bất lợi.
  • Bệnh nám cành (tảo đỏ): Tạo thành các đốm màu vàng cam trên vỏ cành, làm giảm khả năng quang hợp. Vệ sinh vườn, phun thuốc gốc đồng để phòng trừ.

Xử lý ra hoa trái vụ bằng phương pháp xông đèn

Để tăng hiệu quả kinh tế, nhiều nhà vườn áp dụng biện pháp xông đèn để thanh long ra hoa trái vụ.

• Thời điểm: Thường được thực hiện vào các tháng mùa khô, khi cây không ra hoa tự nhiên (từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau).
• Chuẩn bị: Trước khi xông đèn khoảng 15-20 ngày, cần bón bổ sung phân có hàm lượng Lân và Kali cao để cây tích lũy đủ dinh dưỡng tạo mầm hoa. Tỉa bỏ cành già, cành sâu bệnh.
• Kỹ thuật xông đèn: Sử dụng bóng đèn compact hoặc LED có công suất phù hợp. Thắp đèn liên tục trong 15-20 đêm, mỗi đêm từ 7-10 giờ. Sau khi ngưng đèn khoảng 5-7 ngày, cây sẽ bắt đầu nhú nụ hoa.

Chăm sóc quả và thu hoạch đúng cách

• Tỉa quả: Để quả phát triển đồng đều và đạt kích thước tối đa, trên mỗi cành chỉ nên giữ lại 3-4 quả khỏe mạnh nhất.
• Bao quả: Khi quả đạt kích thước nhất định, có thể dùng túi vải không dệt để bao quả. Việc này giúp bảo vệ quả khỏi sự tấn công của côn trùng (ruồi vàng, bọ xít) và tác động của thời tiết (nắng gắt, sương muối), giúp vỏ quả đẹp hơn.
• Thu hoạch: Thanh long được thu hoạch khi vỏ quả chuyển từ màu xanh sang màu đỏ đặc trưng được khoảng 2-3 ngày. Dùng kéo sắc cắt cuống quả, tránh làm dập hoặc trầy xước vỏ.

Xem thêm:

• CHIA SẺ KINH NGHIỆM VÀ KỸ THUẬT LÀM BÔNG CHO CÂY HỒ TIÊU
• KỸ THUẬT LÀM BÔNG HỒ TIÊU ĐẠT NĂNG SUẤT CAO
• Cách Trồng Hoa Hồng Leo Tường Vi Ra Hoa Quanh Năm

HLC vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm chế phẩm nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học. Mời quý Khách hàng liên hệ thông tin sau để đội ngũ HLC có thể nhanh chóng hỗ trợ:

– Website: hlc.net.vn

CN Miền Bắc: 268 Vũ Hữu, Thanh Xuân, Hà Nội.
CN Miền Nam: Phường Thạnh Lộc, Quận 12, TP Hồ Chí Minh
Fanpage: Phân bón HLC 

– Zalo: 0326718282