Rau đay là loại rau quen thuộc trong bữa ăn mùa hè của người Việt, không chỉ ngon miệng mà còn có giá trị dinh dưỡng cao và công dụng giải nhiệt hiệu quả. Việc trồng rau đay khá đơn giản, nhưng để cây cho năng suất cao, non mềm và kéo dài thời gian thu hoạch, người trồng cần nắm vững các kỹ thuật canh tác từ cơ bản đến nâng cao. Bài viết này sẽ tổng hợp một quy trình hoàn chỉnh, mang tính thực hành cao dành cho bà con nông dân và kỹ thuật viên nông nghiệp.

Tìm hiểu chung về cây rau đay

Cây rau đay (tên khoa học: Corchorus olitorius) là loài cây thân thảo, thuộc họ Cẩm quỳ (Malvaceae). Cây có thể phát triển chiều cao từ 1–2 mét, thân cây nhẵn, có màu xanh lục hoặc tím đỏ tùy theo giống. Lá cây có hình trứng nhọn, mép lá có răng cưa, phiến lá mỏng và mềm. Hoa rau đay nhỏ, có màu vàng, thường mọc đơn độc hoặc thành cụm nhỏ ở kẽ lá. Quả có dạng nang dài hình trụ, chứa nhiều hạt nhỏ bên trong.

Về mặt dinh dưỡng và y học, rau đay cung cấp nhiều vitamin (A, C, E), khoáng chất (sắt, canxi, kali) và chất xơ. Theo y học cổ truyền, rau đay có tính hàn, vị ngọt, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, nhuận tràng và đặc biệt tốt cho phụ nữ sau sinh giúp lợi sữa. Chất nhầy trong rau đay có tác dụng bôi trơn hệ tiêu hóa, hỗ trợ điều trị táo bón hiệu quả.

Lựa chọn giống rau đay phù hợp

Hiện nay trên thị trường có hai giống rau đay chính được trồng phổ biến. Việc lựa chọn giống sẽ ảnh hưởng đến thời gian sinh trưởng, hương vị và khả năng thích nghi của cây.

Lời khuyên: Tùy vào mục đích canh tác (gia đình hay thương mại) và sở thích về hương vị, bà con có thể lựa chọn giống phù hợp. Giống rau đay đỏ được ưa chuộng hơn cho mục đích trồng tại nhà vì chất lượng ẩm thực, trong khi giống đay trắng phù hợp với canh tác quy mô lớn cần năng suất và thời gian quay vòng nhanh.

Điều kiện ngoại cảnh và thời vụ trồng tối ưu

Rau đay là cây ưa khí hậu nóng ẩm, rất phù hợp với điều kiện của Việt Nam trong mùa hè.

• Nhiệt độ: Nhiệt độ lý tưởng để cây sinh trưởng và phát triển tốt nhất là từ 25 – 30°C. Cây chịu nóng tốt nhưng chịu rét rất kém. Nếu nhiệt độ xuống dưới 15°C, cây sẽ sinh trưởng chậm, còi cọc, hạt khó nảy mầm.
• Ánh sáng: Cây ưa sáng nhưng không cần ánh nắng quá gay gắt. Có thể trồng ở những nơi có ánh sáng tán xạ hoặc che lưới nếu trồng trong mùa hè nắng nóng đỉnh điểm để lá non và mềm hơn.
• Độ ẩm: Rau đay cần nhiều nước để phát triển, do đó đất cần luôn đủ ẩm. Tuy nhiên, cây không chịu được ngập úng.
• Thời vụ: Thời vụ gieo trồng chính của rau đay là từ tháng 3 đến tháng 7 dương lịch. Gieo trồng trong khoảng thời gian này sẽ giúp cây tận dụng được điều kiện thời tiết thuận lợi để phát triển mạnh mẽ.

Công tác chuẩn bị trước khi gieo trồng

1. Chuẩn bị đất trồng

Đất là yếu tố quyết định đến sự thành công của vụ mùa. Rau đay yêu cầu đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt và có độ pH trung tính từ 6.0 – 7.0.

• Đối với trồng luống ngoài đồng: Cày bừa kỹ, làm sạch cỏ dại. Lên luống cao khoảng 20-25 cm, rộng 1-1.2 m để dễ dàng chăm sóc và thoát nước tốt trong mùa mưa.
• Đối với trồng trong thùng xốp, chậu: Đảm bảo dụng cụ trồng có lỗ thoát nước đầy đủ.

Công thức phối trộn đất trồng tham khảo:

1. 5 phần đất thịt: Nền đất chính cung cấp khoáng chất.
2. 3 phần giá thể tạo độ tơi xốp: Có thể dùng xơ dừa đã qua xử lý, trấu hun hoặc rơm mục. Các vật liệu này giúp đất thoáng khí, tạo điều kiện cho rễ phát triển.
3. 2 phần phân hữu cơ hoai mục: Sử dụng phân chuồng ủ hoai (phân bò, gà) hoặc phân trùn quế để cung cấp dinh dưỡng nền bền vững cho cây.

Trước khi trồng, nên xử lý đất bằng vôi bột để khử trùng, diệt mầm bệnh và cân bằng độ pH. Rải vôi và phơi ải đất từ 7-10 ngày trước khi bón lót.

2. Bón lót

Bón lót là bước cung cấp dinh dưỡng ban đầu cực kỳ quan trọng. Trộn đều phân bón vào đất trước khi gieo hạt khoảng 1-2 ngày. Lượng phân bón lót cho 1000m² có thể tham khảo:

• Phân chuồng hoai mục: 1.5 – 2 tấn
• Phân NPK (ví dụ: 16-16-8): 15 – 20 kg

3. Xử lý hạt giống

Vỏ hạt rau đay khá cứng, việc xử lý hạt trước khi gieo sẽ giúp tăng tỷ lệ nảy mầm và giúp cây mọc đều hơn. Thực hiện theo các bước sau:

1. Ngâm hạt trong nước ấm (pha 2 phần nước sôi + 3 phần nước lạnh, nhiệt độ khoảng 40-50°C) trong 4-5 giờ.
2. Vớt hạt ra, rửa sạch và để ráo nước.
3. Đem ủ hạt trong khăn ẩm, đặt ở nơi tối và ấm. Sau khoảng 24-48 giờ, hạt sẽ nứt nanh.
4. Khi thấy hạt đã nứt nanh thì đem đi gieo ngay.

Hướng dẫn kỹ thuật gieo trồng rau đay

Sau khi chuẩn bị xong đất và hạt giống, tiến hành gieo trồng. Có hai phương pháp gieo chính:

• Gieo vãi: Trộn hạt giống đã ủ với một ít cát hoặc tro bếp để rải đều trên mặt luống. Phương pháp này nhanh nhưng tốn nhiều công tỉa cây sau này.
• Gieo theo hàng: Rạch các hàng thẳng trên mặt luống, cách nhau khoảng 20 cm, sâu 1-2 cm. Gieo hạt đều vào các rãnh. Phương pháp này giúp tiết kiệm giống, cây mọc đều và dễ chăm sóc.

Sau khi gieo, phủ một lớp đất mỏng hoặc hỗn hợp trấu hun, xơ dừa lên trên. Dùng bình phun sương hoặc vòi có tia nước nhẹ tưới ẩm đều khắp bề mặt để hạt tiếp xúc tốt với đất. Có thể phủ một lớp rơm rạ mỏng để giữ ẩm và tránh nắng gắt làm khô đất.

Quy trình chăm sóc rau đay chi tiết

1. Tưới nước

Rau đay cần độ ẩm cao để phát triển lá. Cần duy trì tưới nước đều đặn 1-2 lần/ngày vào sáng sớm và chiều mát. Trong giai đoạn cây con, cần tưới nhẹ nhàng để tránh làm trôi hạt hoặc tổn thương cây. Khi cây lớn, tăng lượng nước tưới. Chú ý không để đất bị khô hoặc ngập úng kéo dài.

2. Tỉa dặm cây

Khi cây con mọc được 4-5 lá thật (khoảng 15-20 ngày sau gieo), tiến hành tỉa thưa. Nhổ bỏ những cây còi cọc, yếu ớt, giữ lại những cây khỏe mạnh với khoảng cách hợp lý:

• Cây cách cây: 10-15 cm
• Hàng cách hàng: 20 cm

Mật độ này đảm bảo cây có đủ không gian, ánh sáng và dinh dưỡng để phát triển tán lá.

3. Bón phân thúc

Do rau đay được thu hoạch liên tục bằng cách cắt ngọn, việc bón phân thúc định kỳ là rất cần thiết để cây phục hồi và ra nhánh mới.

• Bón thúc lần 1 (Sau khi tỉa cây 7-10 ngày): Hòa loãng phân đạm (ure) hoặc NPK có hàm lượng đạm cao để tưới cho cây. Kết hợp xới xáo nhẹ, làm cỏ và vun gốc để đất tơi xốp.
• Bón thúc các lần tiếp theo: Sau mỗi lứa thu hoạch (khoảng 10-15 ngày/lần), tiếp tục bón thúc bằng phân NPK hoặc phân hữu cơ (nước ngâm phân trùn quế, phân gà) để cung cấp dinh dưỡng cho lứa rau mới.

Lưu ý quan trọng: Ngưng sử dụng các loại phân bón hóa học ít nhất 7-10 ngày trước mỗi đợt thu hoạch để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.

4. Kỹ thuật bấm ngọn

Đây là kỹ thuật then chốt giúp rau đay không bị già cỗi và cho thu hoạch lâu dài. Khi cây cao khoảng 30-40 cm, tiến hành bấm ngọn chính. Việc này sẽ kích thích cây phân nhánh, tạo ra nhiều chồi non hơn. Ở các lứa thu hoạch sau, tiếp tục áp dụng kỹ thuật này cho các cành nhánh, không nên chỉ hái vài lá non ở đầu ngọn vì sẽ làm cây nhanh vươn cao, thân hóa gỗ và mau ra hoa.

Phòng trừ sâu bệnh hại tổng hợp trên rau đay

Rau đay tương đối ít bị sâu bệnh, nhưng vẫn cần chú ý một số đối tượng gây hại phổ biến:

• Sâu khoang, sâu ăn lá: Thường xuất hiện và gây hại bằng cách ăn lá non, ngọn non. Biện pháp phòng trừ chủ yếu là kiểm tra vườn thường xuyên, bắt sâu bằng tay và ngắt bỏ các ổ trứng. Nếu mật độ sâu cao, có thể sử dụng các loại thuốc trừ sâu sinh học có nguồn gốc từ thảo mộc (dịch tỏi ớt, dầu neem) hoặc vi sinh (Bacillus thuringiensis - BT) để phun.
• Bệnh thối gốc, lở cổ rễ: Thường xảy ra khi đất bị úng nước kéo dài, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Biện pháp phòng ngừa là làm luống cao, đảm bảo đất thoát nước tốt. Có thể sử dụng các chế phẩm sinh học chứa nấm đối kháng Trichoderma để xử lý đất trước khi trồng.

Ưu tiên áp dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học để bảo vệ môi trường và sức khỏe.

Thu hoạch, bảo quản và kỹ thuật để giống

1. Thu hoạch

Sau khi gieo trồng khoảng 40-45 ngày là có thể bắt đầu thu hoạch lứa đầu tiên. Dùng dao hoặc kéo sắc cắt ngang phần ngọn, chừa lại phần gốc cao khoảng 20-30 cm. Việc này giúp cây tiếp tục nảy chồi mới từ các nách lá. Các lứa tiếp theo có thể thu hoạch sau mỗi 10-15 ngày. Thu hoạch vào buổi sáng sớm sẽ giúp rau tươi ngon hơn.

2. Bảo quản

Rau đay sau khi thu hoạch nên được sử dụng ngay để giữ độ tươi ngon và dinh dưỡng. Nếu cần bảo quản, không nên rửa rau mà cho vào túi nilon có lỗ thoáng khí và để trong ngăn mát tủ lạnh, có thể giữ được 2-3 ngày.

3. Để giống cho vụ sau

Nếu muốn tự để giống, hãy chọn những cây khỏe mạnh, không sâu bệnh và để chúng phát triển tự nhiên mà không thu hoạch. Cây sẽ ra hoa, kết quả. Khi quả chuyển sang màu nâu sẫm và khô lại, tiến hành thu hoạch cả cây, đem phơi khô ở nơi thoáng mát. Sau đó, đập nhẹ để lấy hạt, sàng sẩy sạch và cho vào lọ thủy tinh hoặc túi kín, ghi rõ ngày tháng và bảo quản nơi khô ráo để dùng cho mùa vụ năm sau.

Xem thêm:

• NGUYÊN NHÂN VÀ BIỆN PHÁP XỬ LÝ CÂY CHUỐI BỊ THỐI RỄ, VÀNG LÁ HÉO RŨ (PANAMA)
• THỜI ĐIỂM NÀO BẮT BUỘC PHẢI GIÀ LÁ NHANH - CHẶN ĐỌT ĐỂ TRÁNH RỤNG HOA - TRÁI NON

HLC vinh hạnh là nhà cung cấp tin cậy các sản phẩm chế phẩm nông nghiệp theo hướng hữu cơ, sinh học. Mời quý Khách hàng liên hệ thông tin sau để đội ngũ HLC có thể nhanh chóng hỗ trợ:

– Website: hlc.net.vn

CN Miền Bắc: 268 Vũ Hữu, Thanh Xuân, Hà Nội.
CN Miền Nam: Phường Thạnh Lộc, Quận 12, TP Hồ Chí Minh
Fanpage: Phân bón HLC 

– Zalo: 0326718282