Tên khoa học: Diaphorina citri
Họ: Psyllidae
Bộ: Homoptera
Rầy chổng cánh là loại sâu hại phổ biến trên cây họ cam quýt. Ấu trùng và trưởng thành (thành trùng) rầy chổng cánh chích hút dinh dưỡng của lá và chồi non làm cho chồi non lụi dần, sần sùi, lá non nhỏ và bị xoăn lại.
Sự gây hại quan trọng nhất của rầy chổng cánh hiện nay là truyền vi khuẩn Candidtus asiaticum gây bệnh Greening cho các cây ăn quả có múi. Bằng cách chích hút trên những cây bị nhiễm bệnh và sau đó tiếp tục tấn công trên những cây không nhiễm bệnh, rầy chổng cánh sẽ truyền bệnh cho cây này qua vòi chích hút và qua nước bọt do vi khuẩn Candidtus aciaticum có thể tồn tại và được nhân lên về số lượng trong tuyến nước bọt của rầy chổng cánh.
1. Một số đặc điểm hình thái
- Trứng: màu vàng, hình trái lê, dài khoảng 0,3mm, phía trên nhọn tạo thành một cuốn nhỏ rất đặc biệt, thường được đẻ thành chùm ở trong nách lá hoặc trên lá các chồi lá non (lá còn xếp chưa mở ra).
- Ấu trùng: ấu trùng rất nhỏ, hình bầu dục dẹp, mới nở có màu vàng tươi. Tuổi 2 và tuổi 3 có màu xanh lục. Tuổi 4 và tuổi 5 màu nâu vàng.
- Trưởng thành: Thân dài từ 2,5-3 mm, nâu xám, cánh có màu nâu vàng, chân có màu xám nâu, phần giữa cánh trong suốt, kéo dài thành một dãy trắng từ gốc cánh đến cuối cánh, dãy này bị gãy về phía cuối cánh. Đầu nhọn màu nâu nhạt. Mắt có màu đỏ. Râu đầu ngắn có 5 đốt, đốt cuối râu đầu có màu đen. Bụng con cái sắp đẻ có màu hồng.

Rầy chổng cánh xuất hiện trên cây trồng khi có chồi non.
2. Một số đặc điểm sinh học
- Rầy chổng cánh sinh trưởng và phát triển trong nhiều điều kiện nhiệt độ khác nhau, rầy trưởng thành có thể tồn tại được ở nhiệt độ lạnh âm 4 độ C và cả vùng khí hậu nóng và khô.
- Sau vũ hóa 4-5 ngày, trưởng thành bắt cặp. Trứng được đẻ vào ban ngày, con cái đẻ khoảng 200-800 trứng, thời gian ủ trứng khoảng 2-11 ngày (tùy mùa).
Tại vùng đồng bằng sông Cửu Long, vòng đời của rầy chổng cánh kéo dài khoảng 28-32 ngày, trong điều kiện dinh dưỡng tốt lên đến 42 ngày và có thể có từ 12-14 thế hệ/năm.

(A) Vòng đời của rầy chổng cánh; (B) Rầy chổng cánh trưởng thành; (C) Triệu chứng thiệt hại trên cam quýt.
3. Khả năng gây hại của rầy chổng cánh Diaphorina citri:
+ Rầy chổng cánh xuất hiện trên cây trồng khi có chồi non, nếu ký chủ chính như cam, quít, bưởi... không có chồi non thì rầy di chuyển sang các ký chủ phụ như nguyệt quế, cần thăng để duy trì mật số. Chúng tạo mật độ cao vào đầu mùa mưa (từ tháng 2 đến tháng 5 và từ tháng 7 đến tháng 12 trong năm) là lúc cây ra lá non và trổ hoa.- Ấu và thành trùng chích hút dinh dưỡng lá, đọt non làm phiến lá nhỏ và xoăn, đọt non lụi dần, sần sùi.
- Chất thải của rầy thu hút nấm bồ hóng ảnh hưởng đến quang hợp.
- Rầy chổng cánh là môi giới truyền bệnh vàng lá gân xanh (Greening).
4. Quy trình phòng chống tái nhiễm trên cây giống sạch bệnh
a. Chặt bỏ nguồn bệnh xung quanh
+ Thường xuyên thăm vườn, loại bỏ nguồn bệnh ra khỏi vườn bằng cách chặt bỏ các cây đã bị nhiễm bệnh xung quanh vườn ngay lập tức.
+ Trồng cây chắn gió xung quanh vườn để hạn chế sự tái xâm nhiễm của Rầy chổng cánh từ nơi khác đến, vì gió cũng có ảnh hưởng đến sự phát tán và di chuyển của rầy trưởng thành. Trồng xen ổi xá lỵ trong vườn trước khi trồng cam, quýt bưởi... từ 2-6 tháng; trồng cây sạch bệnh, xử lý thuốc trước khi vận chuyển cây giống cũng như trồng cây ra vườn.
+ Trồng cây sạch bệnh được sản xuất trong nhà lưới 2 cửa có nguồn gốc rõ ràng, có bảo vệ khi vận chuyển (xử lý thuốc trước khi vận chuyển).
+ Tỉa cành và bón phân hợp lý để điều khiển các đợt đọt ra tập trung để dễ theo dõi và dễ phát hiện sự hiện diện của rầy chổng cánh. Áp dụng các quy trình tỉa cành tạo tán theo kỹ thuật tiên tiến để cho cây được thông thoáng, hạn chế sâu bệnh.
+ Không nên trồng các loại cây hấp dẫn họ cam quýt như Nguyệt Quới, Cần Thăng, Kim Quýt gần vườn cam quýt (cây ký chủ phụ của rầy chổng cánh), nhất là vườn ươm sản xuất cây giống.
+ Trồng cây thưa với khoảng cách (3 x 3m) đối với cam, quýt; (2,5 x 2,5m) đối với cây ổi, với tỷ lệ xen kẽ 1cam: 1 ổi.
b. Nhà vườn có thể áp dụng các phương pháp chống tái nhiễm bệnh
- Sinh học
+ Tạo điều kiện cho thiên địch trong vườn phát triển như kiến vàng, các loại ong ký sinh, ấu trùng bọ rùa, ấu trùng bọ cánh lưới, ruồi ăn mồi. Ngoài ra còn có một số loài nhện hiện diện trong vườn cũng làm giảm mật số rầy chổng cánh đáng kể, trong đó có các họ Lilyphiidae, Therdiosomatidae, Thimisidae...
+ Dùng bẫy màu vàng để theo dõi rầy chổng cánh. Mỗi vườn nên đặt ít nhất 5 bẫy để theo dõi (4 bẫy ở 4 gốc vườn và một bẫy ở chính giữa vườn). Khi phát hiện thành trùng thì có thể sử dụng các loại thuốc hóa học để phòng trị.
+ Dầu khoáng
Phun thuốc khi thấy chồi non khoảng 0,5 - 1cm, khoảng 2% số cây trên vườn ra chồi non, mỗi đợt chồi ta nên phun ít nhất 2 lần. Loại dầu khoáng có thể sử dụng là SK Espray 99EC theo liều lượng khuyến cáo. Lưu ý, trước khi phun dầu khoáng phải tưới nước cho vườn cây từ hôm trước.
- Thuốc hóa học
+ Theo dõi mật số rầy vào các giai đoạn cây ra đọt non để phòng trị kịp thời. Phun các sản phẩm có hoạt chất Pymetrozin…
+ Tưới thuốc lưu dẫn xung quanh gốc cây theo liều lượng khuyến cáo, như gốc Clothianidin, Thiamethoaxam, Imidacloprid.
Cách tưới: Dùng cào răng cưa, cào nhẹ lớp đất mặt xung quanh gốc cây, cách gốc 10cm, tới tầng rễ cám (rễ mềm); tưới thuốc BVTV xung lớp đất cào; ốp đất lại nơi vừa tưới.
+ Phun một số thuốc trừ rầy thông thường, lúc cây vừa ra đọt non.
- Phòng rầy chổng cánh bằng cây trồng xen ổi
+ Chọn giống ổi: Ổi xá lỵ nghệ; nhân giống bằng chiết cành, ghép cành.
+ Chọn giống cây cam quýt phải sạch bệnh.
+ Trồng ổi trước 6 tháng và sau đó trồng cam quýt.
+ Khoảng cách trồng ổi: 2,5 x 2,5m hoặc 3 x 3m.
+ Khoảng cách trồng giống cam quýt 2,5 x 2,5m hoặc 3 x 3m; bưởi: 5 x 5m hoặc 6 x 6m.
+ Chiều cao cây ổi thấp hơn cây cam quýt là 20 - 30 cm.
+ Điều kiện vườn cây trồng xen thoát nước tốt.
Nguồn tham khảo: camnangcaytrong.com ; lamnghenong.com