Do việc lạm dụng quá mức các loại phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất nông nghiệp và việc sử dụng các loại phân hữu cơ truyền thống ngày càng ít, đã làm cho nhiều diện tích đất trồng trọt bị suy giảm độ phì nhiêu, mất cân đối dinh dưỡng trong đất, năng suất cây trồng giảm và tăng các chi phí sản xuất... Trong khi hầu hết các gia đình ở nông thôn đều có hoạt động trồng trọt, chăn nuôi và có lượng phế phụ phẩm nông nghiệp rất lớn, nhưng chưa khai thác hoặc sử dụng hiệu quả để làm phân bón cho cây trồng, thậm chí còn gây ô nhiễm môi trường như việc đốt rơm, rạ sau thu hoạch lúa, phát mầm bệnh...
Tuy nhiên trong phân chuồng tươi có rất nhiều hạt cỏ dại, nhiều kén nhộng côn trùng, nhiều bào tử ngủ nghỉ của nấm, xạ khuẩn, vi khuẩn gây bệnh cho cây trồng, khi bón phân chuồng tươi xuống đất, rất dễ nhận thấy hiện tượng các nấm bệnh. Ngoài ra còn một số bệnh còn có thể lây lan cho người như giun sán, salmonella…… Chính vì thế việc bổ sung chế phẩm vi sinh trong quá trình ủ sẽ giúp giai đoạn phân hủy diễn ra nhanh hơn đồng thười tạo hệ vi sinh có ích chống lại nấm bệnh. Ủ phân với mục đích sử dụng nhiệt độ tương đối cao trong quá trình phân hủy chất hữu cơ để tiêu diệt hạt cỏ dại và mầm mống côn trùng, bệnh cây. Vừa thúc đẩy quá trình phân hủy chất hữu cơ. Đẩy nhanh quá trình khoáng hóa để khi bón vào đất phân hữu cơ, có thể nhanh chóng cung cấp chất dinh dưỡng cho cây.
1. Lợi ích của việc hoạt động ủ và sử dụng phân hữu cơ vi sinh:
- Tận dụng được các phế phụ phẩm từ trồng trọt, chăn nuôi để tạo ra phân bón tốt cho cây trồng, làm giảm chi phí đầu tư trong trồng trọt như chi phí phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật...
- Tận dụng được thời gian lao động nhàn rỗi.
- Làm mất sức nảy mầm của hạt cỏ lẫn trong phân chuồng.
- Tiêu diệt các mầm bệnh có trong phân chuồng, nhất là khi gia súc bị bệnh.
- Phân hủy các hợp chất hữu cơ, khó tiêu thành dễ tiêu, khoáng chất, nguyên tố vi lượng cung cấp cho cây trồng sử dụng dễ dàng hơn.
- Làm tăng độ phì nhiêu của đất và có tác dụng cải tạo đất rất tốt, nhất là đối với các loại đất đã và đang bị suy thoái. Đặc biệt là đối với cây trồng cạn phân hữu cơ vi sinh rất thích hợp vì làm tăng độ tơi xốp của đất, giữ độ ẩm cho đất, hạn chế được rửa trôi đất.
- Sử dụng an toàn và vệ sinh cho cây trồng, vật nuôi và con người, hạn chế các chất độc hại tồn dư trong cây trồng như NO3-...Hạn chế sự phát tán của các vi sinh vật mang mầm bệnh trên rau màu. Giảm sử dụng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, hạn chế ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng sức khỏe con người.
- Tăng năng suất và chất lượng cho cây trồng.
- Rút ngắn được thời gian phân hủy và thuận lợi hơn trong việc vận chuyển so với các loại phân hữu cơ không tiến hành ủ.
Để giúp bà con ủ phân hữu cơ đơn giản, hiệu quả, nâng cao hiệu quả kinh tế chúng tôi sẽ hướng dẫn bà con cách ủ phân hữu cơ bằng chế phẩm sinh học men gốc No1 (chuyên ủ phân hữu cơ).
2. Kỹ thuật ủ và sử dụng phân hữu cơ vi sinh bằng chế phẩm men gốc No1:
- Bước 1: Chọn nơi ủ.
Địa điểm ủ nên thuận tiện cho việc ủ và vận chuyển sử dụng. Nền chỗ ủ bằng đất nện hoặc lát gạch hoặc láng xi măng, nền nên bằng phẳng hoặc hơi dốc. Nếu nền bằng phẳng nên tạo rãnh xung quanh và hố gom nhỏ để tránh nước ủ phân chảy ra ngoài khi tưới quá ẩm. Có thể ủ trong nhà kho, chuồng nuôi không còn sử dụng để tận dụng mái che. Nếu ủ trong kho phải có thoát nước. Để ủ 1 tấn phân ủ cần diện tích nền khoảng 3 m2.
- Bước 2: Chuẩn bị nguyên liệu.
- Khối lượng: 2 tấn phân thành phẩm.
- Nguyên liệu:
+ Phân chuồng (phân heo, bò, gà, trâu, dơi, . . .)
+ Xơ dừa, vỏ trấu, vỏ đậu hay các chất bã thực vật gồm: rơm rạ, lá cây, tốt nhất là các cây họ đậu, bèo, lục bình
+ Rỉ mật hoặc đường đỏ (nếu có đưa vào càng tốt).
+ Nước : 150 – 200 lít (tùy nguyên liệu khô hay ẩm).
+ 1 chai chế phẩm men gốc No1 (lượng men càng nhiều phân càng nhanh phân hủy).
Lưu ý: đa số các loại chế phẩm sử dụng để sản xuất phân hữu cơ vi sinh hiện nay, khi sử dụng tuyệt đối không rắc thêm các loại phân vô cơ hoặc vôi, vì như vậy nó sẽ tiêu diệt vi sinh vật có ích cho quá trình phân hủy. Cụ thể:
- Bước 3: Chuẩn bị dụng cụ và tiêu chuẩn nơi ủ:
– Nơi ủ nên có nền đất nện hoặc xi măng, khô ráo, hoặc lót nền đất bằng bạt nilong.
– Làm hố để thu nước chảy ra của đống ủ (để dùng tưới lại cho đống phân ủ).
– Dùng bạt hoặc nilong có màu đen để che phủ đống.
– Chuẩn bị sẵn bình tưới, cuốc, xẻng, cào…và vật liệu để làm mái như bạt, bao tải, bao nilong…để che nắng, giữ nhiệt trong khi ủ.
- Bước 4: Tiến hành ủ.– Bà con hòa chế phẩm No1 + rỉ mật/ đường đỏ (nếu có) vào lượng nước vừa đủ tùy độ ướt/ẩm của nguyên liệu. (Tham khảo: 1 chai men No1 pha với khoảng 100-150 lít nước). Tùy theo phân khô hay ướt để cân đối tỉ lệ pha cho phù hợp.
– Các lớp ủ, mỗi lớp dày khoảng 30cm, tưới ướt dịch men ủ pha loãng lên trên bề mặt mỗi lớp. Các lớp có thể thay đổi tùy theo nguyên liệu sẵn có; Cứ tiến hành làm như vậy đến khi hoàn thành sẽ được đống phân ủ.
- Bước 5: Che đậy đống ủ.
Sau khi ủ xong, ta che đậy đống ủ bằng bạt, bao tải dứa hoặc nilon. Để đảm bảo tốt hơn và tránh ánh sáng chiếu trực tiếp đống ủ nên che thêm tấm che bằng lá hoặc mái lợp. Vào mùa đông, cần phải che đậy kỹ để nhiệt độ đống ủ được duy trì ở mức 40 - 50oC. Đảm bảo độ ẩm đống ủ khoảng 50-60% (dùng tay nắm hỗn hợp phân ủ, thấy nước vừa rịn kẽ tay là được). Không nên để quá khô, cũng như quá ướt làm chậm quá trình phát triển của nấm.
- Bước 6: Đảo đống ủ và bảo quản.
+ Sau khi ủ vài ngày nhiệt độ đống ủ tăng lên cao khoảng 40-50oC. Nhiệt độ này sẽ làm cho nguyên liệu bị khô và không khí (oxy) cần cho hoạt động của vi sinh vật ít dần. Vì vậy, cứ khoảng 7-10 ngày tiến hành kiểm tra, đảo trộn và nếu nguyên liệu khô thì bổ xung nước (khoảng vài ô doa), nếu quá ướt dùng cây hoặc cào khêu cho đống phân thoáng khí thoát hơi nhanh.
Cách kiểm tra nhiệt độ đống ủ: Sau ủ khoảng 7-10 ngày, dùng gậy tre vót nhọn chọc vào giữa đống phân ủ, khoảng 10 phút sau rút ra, cầm vào gậy tre thấy nóng tay là được. Nếu không đủ nóng có thể là do nguyên liệu đem ủ quá khô hoặc quá ướt.
Cách kiểm tra độ ẩm đống ủ: Nếu thấy nước ngấm đều trong rác thải, phế thải và khi cầm thấy mềm là đạt độ ẩm cần thiết. Với than bùn, mùn cưa, mùn mía... nếu bóp chặt thấy nước rịn qua kẽ tay là đạt ẩm khoảng 50 %, nếu nước chảy ra là quá ẩm, xòe tay ra thấy vỡ là quá khô.
+ Sau ủ 15-20 ngày nên đảo đống phân ủ. Đối với các loại nguyên liệu khó phân hủy như thân cây ngô, rơm rạ cứ sau 20 ngày đảo 1 lần.
c. Cách dùng:
Thời gian ủ dài hay ngắn tuỳ theo loại nguyên liệu và mùa vụ, kéo dài từ 1-4 tháng. Khi kiểm tra thấy đống phân màu nâu đen, tơi xốp, có mùi chua nồng của dấm, thọc tay vào đống phân thấy ấm vừa tay là phân đã hoai mục (chín hoặc ngẫu), hoàn toàn có thể đem sử dụng. Phân dùng không hết nên đánh đống lại, che đậy cẩn thận hoặc đóng bao để dùng về sau. Phân ủ xong sử dụng tốt nhất trong vòng 1 năm và hiệu quả sử dụng đạt cao nhất trong một tháng khi phân ngẫu.
Phân ủ chủ yếu dùng để bón lót cho các loại cây trồng, có thể sử dụng bón thúc đối với các loại rau và hoa. Cách bón tương tự như bón phân hữu cơ truyền thống khác.
