Nắm vững kỹ thuật trồng cũng như các biện pháp phòng trừ sâu bệnh, người nông dân có thể thu về cho mình những vụ xoài có năng suất cao hơn và hạn chế được tối đa các thiệt hại do sâu bệnh gây ra.

1. Triệu chứng và đặc điểm sinh học của sâu đục thân, cách gây hại

a. Triệu chứng:

Rất khó phát hiện triệu chứng gây hại của sâu đục thân, cành xoài do trong quá trình gây hại bên trong thân cây, ấu trùng không thải phân ra ngoài, thường chỉ phát hiện thấy qua các lỗ đục trên thân cành làm thân cành héo khô và có thể chết. Trong quá trình gây hại, ấu trùng đục những đường hầm bên trong thân và cành cây.

Thành trùng (loại trưởng thành của sùng đục thân cây xoài) tên gọi khác là Xén tóc, thân mình chúng có màu đỏ nâu, chân màu đỏ nhưng phần đầu và cuối của đùi lại có màu đen. Đầu râu rất cứng phân đốt rất dài (dài hơn cả chiều dài cơ thể), cơ thể của chúng dài từ 2,5 – 3cm. Toàn cơ thể phủ lông màu xám ngắn.

Xén tóc đẻ trứng rải rác trong các vết nứt, vết thương quanh thân cây. Trứng dạng tròn, màu trắng. Sau 2-3 ngày trứng sẽ nở thành ấu trùng.

b. Đặc điểm sinh học:

– Trứng: tròn, màu trắng được đẻ rải rác trong các vết nứt của vỏ cây. Trứng nở trong thời gian từ 2-3 ngày.

– Ấu trùng: có cơ thể dài, màu trắng sữa. Cơ thể phát triển, đầu rất nhỏ, không chân, có đời sống rất lâu, có thể đến 7-8 tháng ngay bên trong thân cây, do đó khả năng phá hại rất cao. Mới nở ấu trùng rất mềm yếu nhưng khoảng một tuần sau đó ấu trùng trở nên cứng cáp và rất linh động.

Ấu trùng dạng không chân, đầu nhỏ, cơ thể dài, màu trắng sữa. Ấu trùng có thể sống rất lâu, khoảng 7-8 tháng ngay trong thân cây. Lúc mới nở, ấu trùng rất yếu ớt nhưng khoảng một tuần sau trở nên cứng cáp, linh động. Đây cũng là lúc ấu trùng (sùng) bắt đầu tấn công thân cây.

Sau khi nở, ấu trùng sẽ đào hầm chui xuyên qua lớp vỏ cây vào phần mô mềm dưới vỏ cây để ăn phá và phát triển. Trong quá trình ăn phá ấu trùng đục những đường hầm trong thân cây và cành cây. Sùng đục rất nhiều đường trong quá trình phát triển. Đường đục sẽ lớn dần theo tuổi của ấu trùng. Trường hợp có nhiều ấu trùng gây hại trên cùng một cây thì cây nhanh chóng suy kiệt.

Chính vì vậy, bà con nhà vườn cần thường xuyên theo dõi vườn cây. Khi phát hiện vết đục trên thân cây. lỗ đục có mạt gỗ, đục thành đường hầm dài, phân đùn ra ngoài, chảy nhựa trên thân cây tức là sùng bên trong đang gây hại khá nặng và có khả năng gây chết cây.

– Nhộng: trước khi làm nhộng, ấu trùng đục một lỗ để khi vũ hóa chui ra. Nhộng được bao bọc bởi một cái kén trắng to. Thời gian làm nhộng có thể từ 1 đến 3 tháng.

Thành trùng (trưởng thành của trùng đục thân xoài) hay còn gọi là Xén tóc, thân có màu đỏ nâu, chân cũng có màu đỏ nhưng phần đầu của đốt đùi và phần cuối của đốt chày lại có màu đen. Đầu có râu cứng phân đốt rất dài (dài hơn chiều dài cơ thể), cơ thể dài 2,5-3cm. Toàn cơ thể phủ lông màu xám rất ngắn.

Đặc điểm cách gây hại của sâu rõ nét nhất:

Chúng đào các đường hâm xuyên qua lớp vỏ cứng chắc của thân cây, loài này đục rất nhanh, chúng tìm các lớp mô mềm phía dưới vỏ cây. Đây chính là nguồn thức ăn chính của chúng (sùng).

Sùng đục rất nhiều đường hầm trong quá trình chúng phát triển, các đường hầm đục qua thân cây sẽ lớn dần theo tuổi của chúng (ấu trùng). Trong trường hợp có nhiều ấu trùng gây hại trên cùng 1 cây thì cây đó sẽ nhanh chóng suy kiệt.

Lưu ý: Bà con nhà vườn trồng cây ăn quả cần thường xuyên theo dõi, kiểm tra vườn cây. Nếu phát hiện vết đục trên thân cây, lỗ đục có mạt gỗ, đục thành đường hầm dài, phân đùn ra ngoài, chảy nhựa trên thân cây tức là sùng bên trong đang gây hại khá nặng và có khả năng gây chết cây. Cần hết sức lưu ý vấn đề này.

2. Biện pháp phòng trừ

a. Biện pháp phòng:

– Thăm vườn thường xuyên, cắt bỏ, tiêu hủy cành vượt, cành bệnh, cành đã mang trái năm trước… Những cành bị sâu đục không được chất đống trong vườn vì sẽ tạo điều kiện cho sâu sinh sôi và phát triển.

– Không gây ra vết thương cơ giới trên vỏ thân cây (chặt, băm, lột vỏ… để ức chế sinh trưởng, kích cây ra hoa) vì sẽ tạo điều kiện cho xén tóc đẻ trứng.

– Xén tóc chỉ xuất hiện rộ vào thời điểm đẻ trứng và lúc đêm tối. Xén tóc thường bị thu hút bởi ánh sáng đèn nên có thể sử dụng bẫy đèn vào đầu mùa mưa (sau khi thành trùng vừa trưởng thành).

– Pha hỗ hợp vôi, lưu huỳnh, nước (tỷ lệ 10:1:40) quét quanh thân cây từ chảng 3 trở xuống (hoặc từ mặt đất lên 3 mét). Đợi hỗn hợp thấm vào cây, dùng đất sét trét che đậy thân cây không để xén tóc đẻ trứng và diệt cả trứng.

b. Biện pháp trừ:

Khi pháp hiện lỗ đục, nhà vườn nên dùng vật sắc, nhọn, nhỏ gọn (dao, tuốc nơ vít…) khoét ngay lỗ đục. Sử dụng dây kẽm cứng, dây thắng xe đạp… soi dọc theo đường đục.

+ Cách 2: Dùng Lân cao năng (VD Lân 86%) có tính thấm hút đa chiều, pha đặc quét hoặc dùng bơm tiêm trực tiếp vào vết thương miệng lỗ đục, trét đất sét. Đây là biện pháp khá đặc biệt được khuyến cáo sử dụng ở nhiều nước trên thế giới, bởi Lân cao năng vừa có tính phòng trừ các loại sâu đục thân, nấm bệnh, lại vừa cung cấp dinh dưỡng cho cây.

+ Cách 3: Pha thuốc trừ sâu dạng đậm đặc, phun 2 lần cách nhau 7 ngày, phun ướt đều vỏ thân cây từ mặt đất lên cao 2-3 mét (tùy tuổi cây, chiều cao cây).

+ Cách 4: Dùng thuốc hạt Basudin 10H, Regent 800WG, Furadan 3H…  gói vào trong 1 lớp vải mỏng rồi nhét vào lỗ sâu đục, trám đất sét.

Sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật có tính năng lưu dẫn, xông hơi, thấm sâu phun lên bề mặt lớp vỏ thân cây nhằm tiêu diệt ấu trùng (trứng nở ấu trùng) và phun định kỳ 10-15 ngày một lần trong 1 đợt phòng trị.

Nếu cây có nhiều cành bị hại thì nên chặt bỏ những cành hư rồi gom lại và đốt. Ngoài ra, có thể dùng bẫy đèn để bắt bớt thành trùng.

Trong quá trình tìm, phá lỗ đục, soi đường đục sẽ tạo ra nhiều vết thương cơ giới nên quét thuốc gốc đồng để phòng bệnh tấn công.

Hãy quan tâm chăm sóc tàng lá vườn xoài, thường xuyên cắt tỉa, dọn vệ sinh cho thông thoáng và bảo vệ tốt chồi hoa, ngọn non là yếu tố quan trọng giúp xoài cho năng suất cao, chất lượng trái ngon.