Hiện nay do các loại cây trồng đa dạng, tập quán canh tác của nông dân, thời gian luân canh ngắn vì vậy, nguồn bệnh luôn tồn tại và lây lan trên đồng ruộng làm cho việc phòng trừ sâu bệnh gặp rất nhiều khó khăn. Một số bệnh như: bệnh mốc sương, đốm vòng, đốm lá vi khuẩn, héo xanh, héo vàng…là những bệnh thường xuyên gây hại các đối tượng cây rau màu Trong đó, bệnh héo xanh là bệnh gây hại chính làm ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng sản phẩm cây trồng đặc biệt là cây cà chua, khoai tây, ớt, dưa.
Hiện nay, các tiến bộ kỹ thuật được áp dụng vào sản xuất: chọn tạo giống chống chịu, trồng cây ghép….phần nào đã hạn chế được tác hại do bệnh héo xanh gây ra. Tuy nhiên bệnh héo xanh vẫn luôn hiện diện và gây hại trên đồng ruộng.
1. Triệu chứng gây hại:
- Bệnh xuất hiện và gây hại ở cả giai đoạn vườn ươm cây con và ở ruộng sản xuất. Bệnh gây hại nặng khi cây đã lớn, nhất là giai đoạn ra nụ - hoa đến hình thành quả non - thu hoạch.
- Cây con nhiễm bệnh thường làm toàn bộ lá héo rũ nhanh chóng, sau đó cây chết (lá còn xanh).
- Trên cây lớn: biểu hiện ban đầu là các lá ngọn héo xanh rũ xuống, về sau các lá phía gốc tiếp tục héo. Hiện tượng héo xanh ban đầu xảy ra có thể ở một thân hoặc một nhánh ở về một phía của cây, cuối cùng dẫn tới toàn cây héo rũ, gãy gục và chết.
- Những cây nhiễm bệnh thường thấy ở phần gốc sát mặt đất vỏ thân sù sì, có những u nhỏ, đó là triệu chứng đặc trưng của cây họ cà khi bị bệnh héo xanh vi khuẩn.
- Phần bên trong rễ cây và thân cây bị sũng nước, sau đó chuyển màu nâu. Nếu cắt đoạn thân cây bệnh để vào trong cốc nước, chúng ta dễ dàng thấy những giọt dịch vi khuẩn màu trắng sữa chảy ra.
- Đặc điểm của bệnh héo xanh là cây héo đột ngột nhưng lá vẫn còn xanh.
2. Nguyên nhân, điều kiện phát sinh phát triển của bệnh
- Bệnh do vi khuẩn Pseudomonas solanacearum gây ra.
- Vi khuẩn gây hại trên 200 loài cây trồng và cỏ dại.
- Vi khuẩn có thể lan truyền qua cây giống, gió, nước bắn tung tóe từ cây bệnh sang cây khỏe, côn trùng và công cụ lao động.
- Vi khuẩn gây bệnh xâm nhập vào trong cây thông qua những vết thương cơ giới do con người vô ý tạo ra trong quá trình chăm sóc, thu hái, do côn trùng, do tuyến trùng gây ra tại vùng rễ, gốc, thân, cuống lá của cây hoặc qua những lỗ hở tự nhiên trên cây. Sau khi xâm nhập vào cây trồng, chúng tấn công vào mạch dẫn của cây và di chuyễn theo mạch dẫn làm hư bó mạch và làm cho cây không thể vận chuyển nước và dinh dưỡng dẫn đến hiện tượng héo và chết. Vì thế, trong quá trình chăm sóc, thu hái chúng ta không nên làm xây xát thân cây, chú ý diệt côn trùng, tuyến trùng đang có mặt trên đồng ruộng.
- Tốc độ xâm nhiễm và gây bệnh trong cây trồng nhanh hay chậm tùy thuộc vào giai đoạn sinh trưởng cây trồng, ẩm độ đất và nhiệt độ môi trường.
- Bệnh phát triển mạnh và lây lan nhanh trong điều kiện ẩm độ cao, nhiệt độ cao, mưa nhiều. Trên đất cát pha, đất thịt nhẹ, trên ruộng trồng thoát nước kém hoặc trên ruộng trồng thường xuyên tưới nước quá ẩm ướt thì thường bị hại nặng.
3. Biện pháp phòng trừ:
* Biện pháp canh tác:
Hiện nay chưa có thuốc đặc trị bệnh héo xanh vi khuẩn nên để hạn chế tác hại của bệnh, bà con cần làm tốt các biện pháp sau đây:
- Sau khi thu hoạch cây trồng của vụ trước, cần vệ sinh đồng ruộng, thu gom sạch sẽ tàn dư cây trồng, cỏ dại đem tiêu hủy để hạn chế nguồn bệnh.
- Trồng luân canh với các loại cây trồng khác nhau, không nên trồng 2 vụ liên tiếp các cây họ cà, bầu bí.
- Sử dụng hạt giống, củ giống, cây giống khỏe, sạch bệnh; sử dụng giống có khả năng kháng bệnh héo xanh vi khuẩn, giống ghép (ví dụ trồng cà chua sử dụng cây giống ghép cà chua trên gốc cà tím hoặc gốc cà dại). Nếu có điều kiện, nên ngâm nước ruộng khoảng 10 - 15 ngày hoặc cày phơi ải.
- Khi làm đất cần cày bừa kỹ, nên kết hợp với bón thêm vôi bột hoặc dùng một trong số các loại thuốc như: Formol, Furadan 3H, đồng Sunfat… để xử lý đất (liều lượng và nồng độ thuốc xử lý theo hướng dẫn trên vỏ bao bì);
- Lên luống cao để đảm bảo thoát nước tốt khi có mưa hoặc sau khi tưới, không để nước đọng trong ruộng. - Xử lý hạt giống trong nước nóng 50oC trong 25 phút.
- Trồng cây trên những chân đất cao ráo, dễ thoát nước trong mùa mưa, hạn chế tưới nước quá ẩm.
- Không nên trồng cây mật độ quá dày để tạo độ thông thoáng, giảm bớt ẩm độ trong ruộng, hạn chế sự cọ sát giữa các cây khi gặp mưa, bão để tránh sự lan truyền bệnh. - Bón phân cân đối, tăng cường sử dụng phân hữu cơ hoai mục, phân hữu cơ vi sinh. Chăm sóc cây khỏe để tăng tính chống chịu bệnh cho cây.
- Trong quá trình chăm sóc hạn chế làm sây sát, tổn thương cho cây.
- Ngoài các biện pháp kỹ thuật nông học như trên bà con có thể bổ sung thêm vào vùng rễ một lượng nấm đối kháng Trichoderma hay nấm cộng sinh Mycorrhiza ngay sau trồng nhằm ức chế, cạnh tranh và tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh héo xanh.
* Biện pháp hóa học: Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng để phát hiện và nhổ bỏ sớm cây bị bệnh đem tiêu hủy tránh lây lan sang cây khác. Sau khi nhổ bỏ cây bị bệnh cần bón vôi bột vào chỗ vừa nhổ để khử trùng đất đồng thời phun phòng hoặc tưới bằng các loại thuốc như: Arygreen 75WP + Kasumil 2L, Bellkute 40WP + Kasumil 2L, Kasuran, Rovral,... (liều lượng sử dụng theo hướng dẫn trên vỏ bao bì).
Để giúp bà con xua tan nỗi lo bệnh héo xanh do vi khuẩn chúng tôi xin giới thiệu tới bà con bộ chế phẩm sinh học đã được bà con nông dân sử dụng rất thành công trong việc xử lý phòng héo xanh do vi khuẩn trên cà chua và các loại cây trồng khác:
Chế phẩm sinh học Trichoderma Bacillus và chế phẩm sinh học EM HLC đặc trị tuyến trùng của công ty CP HLC Hà Nội có tác dụng rất tốt trong việc tiêu diệt và khống chế các bệnh do nấm, khuẩn,… gây bệnh xì mủ, vàng lá thối rễ, lở cổ rễ, héo xanh,.... giúp kích thích bộ rễ phát triển, giúp cây hấp thụ đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết.
Qua áp dụng thực tế trong nhiều năm qua, các mô hình sử dụng nấm đối kháng Trichoderma Bacillus & EM HLC đặc trị tuyến trùng để hạn chế tối đa lượng cây chết do bệnh héo xanh, đã cho kết quả rất khả quan trong việc phòng trừ các loại vi sinh vật gây bệnh (nấm và vi khuẩn, tuyến trùng).
Xin tư vấn cách sử dụng như sau: Nấm đối kháng Trichoderma Bacillus có khả năng ức chế, cạnh tranh dinh dưỡng và tiêu diệt được các vi sinh vật gây bệnh héo xanh (nấm và vi khuẩn có hại). Vì Trichoderma tiết ra một enzym làm tan vách tế bào của các loài nấm khác và cạnh chanh thức ăn với vi khuẩn đất. Sau đó, nó có thể tấn công vào bên trong loài nấm gây hại đó và tiêu thụ chúng.
Còn sản phẩm EM HLC đặc trị tuyến trùng ngoài việc phòng trừ các vi sinh vật có hại trong đất cho các cây trồng (chè, hồ tiêu, cà phê, cà rốt, rau màu, cây ăn quả, cây có múi, cây lương thực và các loại cây trồng khác…) còn có khả năng tiêu diệt trứng, tuyến trùng trưởng thành, ức chế quá trình sinh sản của tuyến trùng (môi giới tạo ra vết thương trên rễ để nấm khuẩn gây hại hệ rễ cây) Đây là một lợi thế giúp cho người nông dân có thể phòng ngừa và kiểm soát tốt bệnh này khi thuốc hóa học không có tác dụng diệt vi khuẩn.
Ngoài ra, bộ sản phẩm còn có tác dụng kích thích sự tăng trưởng của cây trồng (giúp gia tăng số lượng rễ cho cây gấp 6-10 lần), rễ khỏe, cây khỏe, tăng đề kháng với sâu - nấm bệnh hại. Bà con sử dụng với tỷ lệ 1 chai Trichoderma Bacillus & 1 chai EM HLC đặc trị tuyến trùng pha cho 300-400 lít nước sử dụng tưới định kỳ 10-15 ngày/ lần đặc biệt vào thời kỳ mới xuống giống, trước và trong giai đoạn cây ra hoa đậu trái (là thời điểm cây trồng dễ bị nhiễm héo xanh nhất).
